Φόβοι και φοβίες στην παιδική ηλικία, οδηγίες προς τους γονείς
- Ιωάννα Κουτούφαρη & Ευγενία Μαραγκού
- Dec 29, 2016
- 3 min read
«Η Χρύσα το τελευταίο διάστημα φοβάται να μείνει στο σπίτι χωρίς εμένα και τα βράδια κοιμάται μαζί μας», ανέφερε ένας γονιός στην δασκάλα «Tι να κάνω; Δεν μπορώ να βγώ απο το σπίτι. Να την πιέσω να πάει στο κρεβάτι της;».
Πότε οι φόβοι που εκφράζει ένα παιδί είναι «φυσιολογικοί» και πότε κρίνεται αναγκαία η παρέμβαση του ειδικού;
Αρχικά, να ξεκαθαρίσουμε οτι ο φόβος είναι ένα «φυσιολογικό» συναίσθημα που εκφράζεται με διαφορετικούς τρόπους και προς διαφορετικά ερεθίσματα. Ακόμη, είναι ένα συναίσθημα «επιθυμητό και αναγκαίο» καθώς μέσω του φόβου το παιδί προστατεύεται απο επικείμενους κινδύνους.
Το αντικείμενο φόβου και ο τρόπος έκφρασης του εξαρτάται από το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού. Τέλος, ο τρόπος με τον οποίο αντιδράει το παιδί σε κάτι το οποίο φοβάται, μπορεί να μας δώσει χρήσιμες πληροφορίες για την γενικότερη πορεία ανάπτυξης του παιδιού.
Ποιούς φόβους βιώνουν λοιπόν τα παιδιά, πώς αυτοί δημιουργούνται και τι μπορούν να μας δείξουν για την ανάπτυξη τους;
Ο πρώτος φόβος που εκφράζουν τα βρέφη, είναι ο φόβος εγκατάλειψης, γνωστός ως «άγχος αποχωρισμού», το οποίο ξεκινά να εκδηλώνεται τον 4ο - 5ο μήνα της ζωής και κορυφώνεται τον 14ο εως τον 16ο μήνα. Το άγχος αποχωρισμού αναφέρεται στην αντίδραση του βρέφους όταν αποχωρίζεται το πρόσωπο φροντίδας. Τον 7ο -8ο μήνα εκδηλώνεται και ως φόβος προς τα άγνωστα πρόσωπα, καθώς το παιδί αρχίζει να αποκτά σαφή εικόνα του προσώπου φροντίδας. Η εκδήλωση του άγχους αποχωρισμού μας δείχνει οτι το παιδί έχει αναπτύξει ασφαλή δεσμό με το πρόσωπο φροντίδας, κάτι που είναι πολύ σημαντικό για την περαιτέρω ψυχοσυναισθηματική και κοινωνική του ανάπτυξη.
Καθώς το παιδί μεγαλώνει στην ηλικία των 2 -4 ετών, μπορεί να εκδηλώσει φόβο για τα ζώα, δυνατούς θορύβους, μεταμφιεσμένους κυρίως για καταστάσεις οι οποίες είναι απρόβλεπτες, άγνωστες και μη ελέγξιμες. Συγκεριμένα για παράδειγμα, με τα ζώα επειδή τα ζώα είναι απρόβλεπτα στις αντιδράσεις τους, είτε επειδή είχε αρνητική εμπειρία με κάποιο ζώο είτε επειδή κάποιος ενήλικας στο περιβάλλον του δεν είναι εξοικιωμένος με τα ζώα.
Με την πάροδο της ηλικίας περίπου στην ηλικία των 4 - 6 ετών, παρατηρείται αύξηση των φόβων προς φανταστικά και ανύπαρκτα πράγματα και το σκοτάδι. Αυτό συμβαίνει γιατί το παιδί αρχίζει να αναπτύσσει την συμβολική σκέψη και την φαντασία και ως εκ τούτου είναι σε θέση να αποδίδει φοβικές ιδιότητες σε φανταστικές και ανύπαρκτες καταστάσεις. Μετά το 7ο έτος οι φόβοι αυτοί μειώνονται αισθητά.
Μετά τη ηλικία των 6 ετών οι φόβοι είναι περισσότερο ρεαλιστικοί και συνδέονται με πραγματικούς κινδύνους καθώς και με την προσωπική εμπειρία του παιδιού, π.χ. κλέφτες, εμβόλια, σωματικός πόνος, ασθένειες, μην πάθουν κάτι οι γονείς τους, επίδοση στο σχολείο και τα αθλήματα καθώς εμφανίζεται και ο φόβος για το θάνατο.
Στην εφηβική ηλικία και στην ενήλική ζωή οι φόβοι σχετίζονται περισσότερο με τις διαπροσωπικές σχέσεις καθώς και τις κοινωνικές υποχρεώσεις του ατόμου.
Ωστόσο, όταν οι φόβοι του παιδιού είναι πολύ έντονοι, έχουν μεγάλη διάρκεια και συχνότητα, το παιδί ασχολείται επίμονα με αυτούς, ζητάει συχνά επιβεβαίωση οι αποφέυγει καταστάσεις που το φοβίζουν και δεν συμβαδίζουν με την χρονολογική του ηλικία όπως αναλύθηκε παραπάνωή τέλος φτάνουν στο σημείο να παρεμποδίζουν την λειτουργικότητα του παιδιού και την ομαλή προσαρμογή στα περιβάλλοντα που κινείται, τότε είναι πιθανό να πρόκειται για κάποια φοβία που έχει αναπτύξει το παιδί και όχι έναν απλό φόβο, οπότε κρίνεται απαραίτητο να απευθυνθείτε σε ειδικό.
Σε αυτή την περίπτωση με την καθοδήγηση του ειδικού θα μπορέσετε να εντοπίσετε τους στρεσογόνους παράγοντες που προκαλούν την φοβία και τρόπους να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει την φοβία του.
Comments